Kies geen margarine: een ongezonde plastic boter vol transvetten, chemische vetzuren

Franse en Duitse voedseltechneuten ontwikkelden omstreeks 1900 een methode om de houdbaarheid van meervoudig onverzadigde vetzuren (MOV’s) zoals we die vinden in soja-, vis-, zonnebloem- en maïsolie etc… te verlengen van enkele maanden (gekoeld) tot enkele jaren (ongekoeld) zodat ze konden gebruikt worden in de verwerking van koekjes etc… Ze wilden plantaardige olie ook doen lijken op de duurdere boter. Zij wilden van een vloeibare plantaardige olie een vaster en dus smeerbaar vet maken: margarine

Plastic boter: margarine

Een tegenstander van de margarine uit die tijd sprak al van ‘plastic boter’ (Crisco vet van Procter & Gamble). Ze wilden de smelttemperatuur van plantaardige oliën verhogen zodat deze plantaardige vetten meer konden worden gebruikt in de verwerkingsindustrie van bijvoorbeeld koekjes en ijs. Hoe wordt die verkregen?

Hoe wordt margarine (boter van plastic) gemaakt. Hoe worden chemisch transvetten verkregen?

Om te beginnen vertrekt men meestal al van een van zijn belangrijke nutriënten beroofde geraffineerde olie. Vervolgens wordt die geraffineerde olie overmatig verhit tussen 150 à 200 °C, wordt er nikkel (platina, aluminium of koper) als katalysator aan toegevoegd, en wordt ze geheel of gedeeltelijk gehydrogeneerd (gehard). Dat laatste betekent dat onder druk de ontbrekende waterstofatomen worden bijgevoegd en gebonden met de koolstoffen van de olie. Er ontstaan bij deze behandeling stabiele ‘transvetzuren’ met een structuur die in de natuur niet voorkomt en die in ons lichaam niet thuishoort. In de natuur komen dubbele bindingen voor in de ‘cis-structuur’, waarbij aan weerszijden van een dubbele binding de waterstofatomen aan dezelfde kant staan (als een ‘V). Helaas, onder druk en bij het gedeeltelijk harden van MOV’s, veranderen die cis-structuren in ‘trans-structuren’. De waterstofatomen staan nu aan de tegenovergestelde kant.

Wat gebeurt er als we margarine gebruiken? Giftige transvetten enteren ons lichaam

Als we deze margarines en andere gedeeltelijk geharde vetten gaan gebruiken, gaan deze misbaksels deel uitmaken van onze cellen en gaan ze onze cellulaire functies drastisch verstoren. (52) Ze ondermijnen in ons lichaam de integriteit van onze celmembranen. Ze veroveren plaatsen in de celmembranen waar eigenlijk gezonde vetten dienen aanwezig te zijn. Ze worden niet ‘herkend’ door ons lichaam en verstoren zowel de opname van voedingsstoffen als de afgifte van afvalstoffen door een verstoord celmembraan. Bovendien verstoren ze de normale omzettingen van essentiële vetzuren als linolzuur en alfa linoleenzuur en hebben ze een weerslag op de bloedviscositeit, het cholesterolgehalte en de vaatwanden.

Reeds in 1958 beweerde Ancel Keys dat het gedeeltelijk harden van vetten hartziekten veroorzaken, vanwege de transvetten die ze bevatten. J. Aron van de universiteit van San Francisco vergelijkt transvetten in ons lichaam met zand in een Zwitsers mechanisch uurwerk. Het uurwerk begint trager te lopen tot een overdaad aan zand het uurwerk doet vastlopen. (65) Met andere woorden: transvetten maken ons langzaam maar zeker ziek. Udo Erasmus stelt het duidelijk: ‘60g margarine of bakvetten zijn tweemaal zo giftig als al het andere eten dat we dagelijks consumeren’ (181).

Opgepast: transvetten! Niet alleen in margarine, maar overal aanwezig, schadelijk voor onze gezondheid

In bijna alle koekjes, bakkerijproducten zoals goedkope croissants, wafels, ijs, crackers, dressings, veggieburgers, frankfurter worsten, chips, frietjes, muffins, donuts, chocolate chip koekjes, popcorn, snoep en margarines zitten transvetten. Transvetten worden uitermate veel aangetroffen in restaurant- en cateringvoedsel (bedrijfs-, hospitaal, school- en vliegtuigcatering). Zo bevat 1 portie kipnuggets tussen de 8 tot 18 g transvetten en 1 portie frites tussen de 5 à 12 g. De vetten in Franse en Belgische frietjes kunnen tot 46% uit transvetten bestaan.

Niet gezond: vooral kinderen slachtoffer transvetten

Schoolgaande kinderen eten via hun tussendoortjes (zoals chips, koekjes en repen) massa’s transvetten. Deze zullen ondermeer hun seks- en voortplantingsprestaties ondermijnen en de kans dat ze later gezonde baby’s op de wereld zullen zetten, verminderen. Daarbij komt dat vaak 80% van wat kinderen consumeren al uit geraffineerde vetten (choco), geraffineerde koolhydraten (wit brood) en geraffineerde suikers (koekjes) bestaan. Transvetten zijn steeds aanwezig als op de verpakking staat: ‘geheel of gedeeltelijk geharde/gehydrogeneerde vetten’.

Waarom worden we niet gewaarschuwd voor transvetten?

Transvetten moeten tot op heden niet vermeld worden op de verpakking in de meeste landen ter wereld. Maar er is een kentering. De Canadese overheid beschouwt ze als schadelijk; sinds de jaren ‘90 legt Nederland beperkingen op aan het gehalte ervan in margarine en sinds 2004 zijn ze beperkt verboden in Denemarken. Pas nadat een comité van wetenschappers stelde dat er geen veilig niveau van transvetten bestaat, nam na 100 jaar, Amerika flauwe maatregelen voor verplichte vermelding op etiketten vanaf 1.1.2006.

17 redenen om transvetten te mijden: diabetes, cholesterol, hormonen…

1. Transvetten remmen onder meer het enzym delta-6-desaturase af, waardoor de noodzakelijke omzetting van onze omega-3- en -6-stamvetzuren (alfa linoleenzuur en linolzuur) tot de prostaglandines (belangrijke hormoonachtige stoffen) moeilijk gebeurt (73) (74)
2. Transvetten belemmeren omega-3- en –6-vetzuren in hun werk waardoor onder andere hormonale-, circulatoire-, immuniteits-, concentratie- en geheugenstoornissen kunnen ontstaan (71).
3. Transvetten verhogen het cholesterolpeil (57) (verhogen de ‘slechte’ LDL en verlagen de ‘goede’ HDL), verhogen de kleefbaarheid van de bloedplaatjes (71) en verhogen de risicofactor Lp(a), waardoor het algemeen proces van atherosclerose (‘aderverkalking’) toeneemt (73) en dus de kans op hart- en vaatziekten sterk toenneemt (70)
4. Transvetten verminderen de immuniteit (verlaging B-cellen en verhoging T-cellen) (73)
5. Transvetten verhogen de kans op allergieën, zoals de ontwikkeling van astma (73)
6. Transvetten verhogen de hoeveelheid insuline in het bloed wat erop wijst dat de insulinereceptoren van de cellen minder gevoelig worden (73). Hierdoor gaat de bloedsuikerspiegel toenemen, wordt de pancreas overbelast en neemt het risico op ouderdomsdiabetes toe (66). Ook rode bloedcellen lijken minder goed te reageren op insuline! (71) Transvetten zijn een mede-oorzaak van ouderdomsdiabetes.
7. Transvetten verhinderen de opname van vitamine K, nodig voor sterke beenderen. (66)
8. Transvetten verhinderen de opbouw van spierweefsel en kunnen eiwittekorten doen ontstaan. (182)
9. Transvetten verstoren het normaal metabolisme van geslachtshormonen en dragen bij tot prostaat- en borstkanker (70), tot premenstrueel syndroom en menopauzale klachten.
10. Transvetten verlagen het testosteronniveau bij mannen en dragen bij tot het produceren van afwijkende spermacellen (71)
11. Transvetten bedreigen de normale werking van de geslachtsorganen en brengen de vruchtbaarheid van man en vrouw in gevaar. (53)
12. Transvetten dragen bij tot afname van de gezichtsscherpte (67) (71)
13. Transvetten verminderen de moedermelkproductie (54) en de kwaliteit van de melk. (73)
14. Transvetten veroorzaken lager geboortegewicht (55) en worden via de placenta en de moedermelk doorgegeven aan de foetus. Normaal minder dan 1% aanwezig in de moedermelk maar bij meer transvetconsumptie van de moeder tot 17% aanwezig in de moedermelk (71)
15. Transvetten doen kinderen minder groeien (56)
16. Transvetten verminderen de prikkeloverdracht tussen zenuwcellen, de afgifte van neurotransmitters en de globale functie van het zenuwstelsel, met verhoogde kans op ADHD, depressiviteit, ziekte van Alzheimer….
17. Bovendien worden transvetten ingebouwd in onze celmembranen en verstoren ze, vanwege hun afwijkende structuur, de normale werking daarvan. Hierdoor dragen ze op hun beurt nog meer bij tot bovengenoemde ziektebeelden.

Natuurlijke transvetten zijn geen chemisch gevormde transvetten: kies de gezonde versie

Bij herkauwende dieren zoals de koe, het schaap en de geit komen in zeer beperkte mate (2 tot 5%) natuurlijke transvetzuren voor. Als dieren transvetten binnen krijgen via de voeding, kan hun vet meer chemisch gevormde transvetten bevatten. De natuurlijke transvetten wijken meestal af van chemisch gevormde transvetzuren door hun gedrag en de plaats die de dubbele transbindingen innemen in de vetzuurketen. Bij herkauwers bevindt deze zich meestal op de 11de positie (trans-vacceenzuur). Bij gedeeltelijke geharde vetten meestal op de 9de, 10de of 12de positie. Mary Enig, transvet specialiste noemt deze laatste terecht ‘moleculaire misbaksels’. Net zoals bij groenten, fruit, granen, kruiden en noten is afwisseling van gezonde vetten en extra vierge olie verstandig.