Veel kraanwater bevat asbest, afkomstig uit waterleidingen, gemaakt van oersterk asbestcement (bekend onder de merknaam Eternit) dat zo’n 10 tot 30% asbest bevat. Dat er ook asbest in het kraanwater zit, is zeker: de concentraties elders in de wereld variëren van enkele vezels per liter tot honderden miljoenen, soms miljarden. De hamvraag: zijn ingeslikte asbestvezels uit waterleidingen net zo gevaarlijk als ingeademde asbest? Het gezond boerenverstand zegt JA, het WHO zegt sussend NEE. Is dat niet wat vreemd?
Zijn ingeslikte asbestvezels uit waterleidingen net zo gevaarlijk als ingeademde asbest?
Vandaag bezit Vlaanderen nog ruim 19.000 kilometer aan asbestleidingen – goed voor 30% van het waterleidingnet. In Nederland was anno 2015 nog circa 34.000 km waterleiding aanwezig die is gefabriceerd van asbestcement. Door de brandwerende en isolerende eigenschappen van asbest werd het samen met plaaster en jutedoek verwerkt rondom leidingen om ze te isoleren. Daardoor behielden ze beter hun warmte met minder warmteverlies. In deze leidingen zit vaak zowel chrysotiel (wit asbest) als crocidoliet (blauw asbest). Blauw asbest valt onder de amfiboolgroep, die met hun amfibole, naaldvormige vezels tot de groep van gevaarlijkste asbestvormen behoren. Asbestvezels hebben ‘weerhaakjes’ aan de uiteinden zodat ze zich gemakkelijk vasthechten aan menselijk weefsel. Met name zurig water kan het oorspronkelijke materiaal van de leiding aantasten, waarna asbestvezels eveneens loslaten en in het kraantjeswater terechtkomt.
Op basis van drinkwaterrichtlijnen uit 1993 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), concludeerde de WHO dat er ‘geen overtuigende bewijslast’ was dat het inslikken van asbest gevaarlijk is. De WHO baseert zich echter slechts op 28 onderzoeksartikelen – een flinterdunne bewijslast. Enkele van de weinige studies die er zijn, suggereren wel een mogelijke link met maag- en darmkanker en verspreiding van asbestvezels vanuit de darmen naar de rest van het lichaam en naar het nageslacht. Zo is er een onderzoek (1) dat in 2014 in de Chinese regio Dayao is uitgevoerd, dat aantoonde dat het aantal gevallen van kanker aan het maag-darm stelsel enorm toenam in gebieden waar het drinkwater was verontreinigd met crocidoliet (asbest). En in 2005 werd in een Noors onderzoek (2) een groot aantal vuurtorenwachters in Noorwegen bestudeerd, die voor hun drinkwatervoorziening afhankelijk waren van via het dak opgevangen regenwater. In de groep vuurtorenwachters waarvan het water in de vergaarbakken via een asbestcement dakbedekking werd opgevangen, kwam maagkanker veel vaker voor dan bij de groep vuurtorenwachters waarvan het opgevangen regenwater niet via een asbestdak in een vergaarbak terechtkwam. Het mag duidelijk zijn dat er geen ‘veilig’ soort asbest bestaat en in principe iedereen asbestvezels binnen kan krijgen, zonder het te beseffen. Wanneer je water verwarmt of laat verdampen, adem je bijvoorbeeld ook asbestvezels in.
Is het niet vreemd dat asbest via de lucht ingeademd wél een gezondheidsrisico geeft, maar inname via het drinkwater geen gevaar zou opleveren?
Door de brandwerende en isolerende eigenschappen van asbest werd het samen met plaster en jute verwerkt rondom leidingen om ze te isoleren.
Volgens wetenschappelijke onderzoeken zouden vezels met een lengte langer dan 0,8 micron (1 micron is een duizendste millimeter) en langer een grotere potentie hebben om kanker te veroorzaken dan kortere vezels. In veel onderzochte watermonsters waarbij er geen andere bron dan het gebruik van asbestcementleidingen kon worden aangewezen, werden asbestvezels met een gemiddelde lengte van 4,3 micron aangetroffen. Uit fabricage gegevens van asbestcementbuizen blijkt dat asbestvezels een minimale lengte van 0,8 micron moeten bezitten om voldoende sterkte aan de buizen te kunnen geven. Uit dit alles blijkt dat asbestcementleidingen wel degelijk de mogelijkheid bezitten om via corrosie schadelijke asbestvezels af te staan aan drinkwater. Ook wie zweert bij frisdrank kan misschien asbest binnenkrijgen. Want frisdrank, blikgroenten, bier en tal van andere producten bevatten eveneens leidingwater.
De Vlaamse overheid lanceerde in 2019 een campagne ‘Asbestveilig Vlaanderen in 2040’ die vooral aantoont dat er nog heel veel werk aan de winkel is. Asbest is namelijk in meer dan 3.500 bouwmaterialen en toepassingen verwerkt en niet altijd met het blote oog zichtbaar.
Asbest in huis: nog veel meer dan je denkt
De sanering wordt danig belemmerd doordat andere nutsbedrijven (zoals kabelbedrijven) hun kabels boven de te vervangen drinkwaterleiding hebben gelegd, zodat deze onbereikbaar is geworden. Dit zorgt voor een enorme extra kostenpost. Het beste materiaal voor waterleidingen is gietijzer, inox of staal. Het is veel veiliger voor de gezondheid. Enkel het aanleggen is duurder vanwege het gewicht en de lengten van de buis. Afhankelijk van de situatie zijn de saneringskosten 250 tot 500 euro per meter,. In totaal kunnen de kosten oplopen tot zo’n 250 miljard euro, vandaar dat de broodnodige sanering uitblijft. Alleen drinkwaterbedrijven in Vlaanderen, Zeeland en Drenthe zijn asbest aan het saneren. Er ligt nog ongeveer 35.000 kilometer asbestbuis in bedrijf.
Bronnen en referenties
Aanverwante artikelen over water:
Mondiaal gebeuren er met regelmaat ‘ongelukken’, die vaak desastreuze gevolgen hebben voor (de gezondheid van)…
Van PFAS (poly- en perfluoroalkylstoffen) bestaan zo'n 6000 verschillende soorten, waaronder PFOA, PFOS, PTFE (Teflon) en GenX.…
Wereldwijd worden 800 miljoen kinderen, of één op de drie, getroffen door loodvergiftiging. In België…
Slechts enkele merken hebben geen microplastics in hun water Microplastics zijn inmiddels overal: ook in…
Ook in het drinkwater of kraantjeswater Ernstige milieuverontreiniging, met name van de bodem en het…
Onderschat de horeca de consument door kraanwater te serveren? Volgens kenners is het soort water…