Bart Maes

Wat zijn de concentraties nitraat in drinkwater? Leidingwater versus flessen mineraalwater?

Nitraat is een van de meest voorkomende verontreinigingen in drinkwater. Het komt in het water uit de afvoer van kunstmest, mest van grote diervoederbedrijven en het effluent van de afvalwaterzuiveringsinstallatie.

Kraanwater in landbouwgebieden heeft vaak de hoogste nitraatconcentraties.

Ook privé-drinkwaterputten in de buurt van veehouderijen en intensief bemeste velden, of op locaties waar veel septic tanks worden gebruikt, kunnen onveilige nitraatgehaltes bevatten.

De Europese limiet voor nitraat in drinkwater is 50mg per liter

Voor nitraat in drinkwater werd vastgesteld in Europa op 50 milligram nitraat per liter water. Deze norm was gebaseerd oom acute gevallen van het blauwe-babysyndroom, te voorkomen, die kan optreden wanneer de overmatige inname van nitraat door een baby leidt tot zuurstofgebrek in het bloed.

Nederland ligt de richtlijn op 25 mg/ liter. Het Besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 vormt het algemeen wettelijk kader voor de kwaliteitsgarantie van het drinkwater. 50mg/liter. Dit besluit legt de minimale kwaliteitseisen voor drinkwater vast en regelt de organisatie van een minimumcontrole op de productie en distributie van het drinkwater. Een overschrijding van de norm impliceert niet automatisch dat hieraan gezondheidsrisico’s verbonden zijn. Alles is afhankelijk van de mate waarin de norm wordt overschreden en de duur van de blootstelling.

Bevolkingsstudies tonen risico van nitraat vergiftiging van tapwater.

Epidemiologisch onderzoek suggereert dat de nitraatgrens de volksgezondheid niet voldoende beschermt. Studies uitgevoerd in verschillende landen hebben een grotere incidentie van darm, eierstok-, schildklier-, nier- en blaaskanker aangetoond bij mensen die zijn blootgesteld aan nitraat in drinkwater. Onderzoekers in Europa hebben een verhoogd risico op darmkanker gevonden in verband met drinkwaterconcentraties die meer dan 10 keer lager zijn dan de limiet. Epidemiologische studies melden ook dat nitraatverontreiniging van leidingwater de zich ontwikkelende foetus kan schaden.

Wat is nitraat en hoe komt het in grond of bodemwater?

Kraanwater (leidingwater, kraanwater) opgepast met nitraat.
De nitraatverontreiniging van watervoorraden is dramatisch toegenomen door het gebruik van stikstofhoudende kunstmest. Stedelijke gebieden kunnen ook hoge nitraatgehaltes in het water hebben vanwege afvalwater. Uit de gegevens van de kraanwaterstudies blijkt miljoenen Europeanen water drinken uit een openbaar watersysteem met detecteerbare nitraatniveaus.
Particuliere putten kunnen overmatig nitraat bevatten, vooral in boerenland. Een studie uit 2000 van de U.S. Geological Survey wees uit dat bijna 20% van de ondiepe drinkwaterbronnen in landbouwgebieden en 4 procent daarvan in stedelijke gebieden de wettelijke limiet voor nitraat overschreed.

Hoe kan ik worden blootgesteld aan nitraat?

Meer nitraat in kraanwater dan in flessenwater.
Mensen worden blootgesteld aan nitraat in zowel voedsel als water. Gezouten vlees, dat gewoonlijk wordt geconserveerd met nitraten, kan een belangrijke bron zijn van nitraatinname via de voeding. Nitraat komt ook van nature voor in groene bladgroenten. Hoewel nitraat in gezouten vlees in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op kanker, zijn er kanker bestrijdende effecten gemeld bij de consumptie van groene groenten, zelfs als ze hoeveelheden nitraat bevatten. Onderzoekers suggereren dat antioxidanten in groenten het carcinogene potentieel van nitraat kunnen remmen alsook vitamine C.

De bijdrage van drinkwater aan de totale nitraatinname verschilt per regio en per voedingspatroon. In Nederland wint men op ruim 200 punten drinkwater uit grondwater. Helaas raakt dat grondwater toenemend vervuild met nitraat dat afkomstig is uit mest. Vervuilde winningspunten liggen dan ook vooral in gebieden die rijk zijn aan vee en zandgronden. Sinds 2012 stijgt in België de hoeveelheid nitraat in drinkleiding terug lichtjes. In meer dan 30% zijn de nitraatconcentraties in drinkwater te hoog. Toch is het enigszins zorgwekkend dat er meer en meer nitraat in ons drinkwater terecht komt. Kraanwater kan de belangrijkste bron van blootstelling aan nitraat zijn voor zuigelingen die flesvoeding krijgen. Blauwzucht kan vooral bij zuigelingen voorkomen die flesvoeding krijgen. Bij deze risicogroep is er sprake van een hoge zuurgraad in de maag, waardoor nitraat sneller in nitriet wordt omgezet. Het omzettingspercentage bedraagt bij zuigelingen 20% in plaats van 5% bij gezonde volwassenen. EWG raadt aan om babyvoeding alleen te mengen met gefilterd leidingwater of met flessenwater met weinig nitraat om te voorkomen dat de baby wordt blootgesteld aan verontreinigingen uit het kraanwater.

Waarom is nitraat schadelijk voor de gezondheid?

Bij niveaus die de limiet overschrijden, kan nitraat het blauwe-babysyndroom veroorzaken. Met nitraat besmet water is in verband gebracht met nadelige effecten op de voortplanting en veranderingen in de schildklierfunctie. Een onderzoek uit 2010 door het National Cancer Institute wees uit dat vrouwen die met nitraat verontreinigd water consumeren, een groter risico lopen op schildklierkanker. Een publicatie uit 2012 van dezelfde groep meldde een verband tussen de inname van nitraat en subklinische hypothyreoïdie bij vrouwen.

Volgens het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek wordt nitraat na inname door bacteriën in ons spijsverteringsstelsel omgezet in N-nitrosoverbindingen zoals nitrosamines. Deze stoffen beschadigen het DNA en veroorzaken kanker bij meerdere diersoorten, in het bloed en in verschillende organen, waaronder de maag, blaas, karteldarm en slokdarm. Volgens een recent Deens onderzoek  is er een verhoogd risico op darmkanker bij nitraatconcentraties in drinkwater vanaf 3,87 mg per Liter.

Hoeveel nitraat is schadelijk voor de gezondheid?

De wettelijke limiet voor nitraat in drinkwater biedt geen oplossing voor de groeiende bezorgdheid over chronische, lage blootstelling aan nitraat en mogelijk kankerrisico.
Volgens de bevindingen van een peer-reviewed analyse door EWG-wetenschappers is het nitraatniveau in drinkwater dat bescherming biedt tegen het risico op kanker en ongunstige geboorte-uitkomsten 1,4 mg / l – veel minder dan de Europese norm.

Wat moet er worden gedaan om de nitraatverontreiniging van watervoorraden te verminderen? Is kraanwater en flessenwater bedreigd?

De concentraties nitraat in drinkwaterbronnen zullen waarschijnlijk blijven stijgen naarmate er kunstmest wordt gebruikt. 10 Nederlandse waterbedrijven sloegen in 2017 alarm. Meststoffen verontreinigen het grondwater. Zuivering wordt steeds duurder en complexer. In 45% van de waterwinpunten noteert men in 2015 hogere concentraties meststoffen dan wettelijk toegestaan. Er worden de afgelopen jaren waterwinpunten gesloten omdat het water zo vervuild was dat zuiveren te kostbaar werd.

“Onze kinderen worden de dupe van wat er nu gebeurt” zei directeur Arjen Frentz van de vereniging van waterbedrijven in Nederland. “Behalve te veel nitraat bevat het Nederlands grondwater teveel nikkel en sulfaat. Mest gerelateerde problemen. Overbemesting is in Nederland, België en de meeste Europese landen het groot probleem” aldus Arjen Frentz.

Nitraat in bekende mineraalwaters. Flessenwater bevat minder nitraat dan kraanwater.

Volgens testaankoop drinken zwangere vrouwen en baby’s beter flessenwater dan tapwater of leidingwater. Kraanwater kan de limiet soms overschrijden van 25mg. Kraanwater bevat meer nitraten dan het natuurlijk mineraalwater in de meeste flessen. Kraanwater bevat gemiddeld tussen de 10 en 15 mg nitraat per liter.

bronnen:
https://www.milieurapport.be/milieuthemas/waterkwaliteit/zuurstof-nutrienten/nitraat-in-grondwater-in-landbouwgebied https://www.waterlogic.nl/informatie-centrum/wat-zit-er-in-mijn-kraanwater/nitraat-in-water-hoe-verwijdert-u-dat/ https://www.ewg.org/tapwater/reviewed-nitrate.php
https://www.iwva.be/drinkwater/kwaliteit/definitie-drinkwater
https://www.trouw.nl/nieuws/waterbedrijven-slaan-alarm-mest-bedreigt-drinkwaterwinning~b1446e04/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
https://www.waterforum.net/deens-onderzoek-wijst-nitraat-drinkwater-verhoogt-risico-op-darmkanker/ https://www.gva.be/cnt/oid252782/archief-leidingwater-of-flessenwater