Bart Maes

De Nederlandse Gezondheidsraad zei in 2016: handgels doen meer kwaad dan goed. 

Sinds de eerste corona-patiënten zijn de handgels vrijwel overal uitverkocht en dienen ze meteen te worden aangevuld. Maar dat doorzichtige goedje is geen oplossing tegen het virus, volgens microbioloog Jasper Buikx van ARTIS-Micropia. Het grootschalige gebruik van antimicrobiële stoffen is omstreden. Microbiologen waarschuwen voor het risico van resistentievorming, zoals dat bij grootschalig gebruik van antibiotica het geval is. Stop het gebruik van handgels.

,,Was liever je handen met zeep.’’
Microbioloog Jasper Buikx van Artis-Microbia

Artis-micropia: Het microben museum te Amsterdam.
Micropia is ’s werelds enige museum waar de onzichtbare wereld van micro-organismen zichtbaar wordt gemaakt. 

Schud elkaar de hand. Daar word je beter van.

Desinfecteren van handen doet meer kwaad dan goed. Wat zijn de overeenkomsten tussen de handen van een astronaut, kapper, burgemeester en acrobaat? Microben!

Alle handen krioelen ervan. En als je jarig bent, schud elkaar de hand. Dat is goed voor je sociale contacten, maar ook voor je microben. Je wisselt ze uit, je krijgt er meer en ze worden meer divers.

Op je hand leven meer dan 150 soorten bacteriën, vele virussen (Covid-19) en 30 soorten schimmels. Een heel ecosysteem dus. De exacte samenstelling van deze soorten is voor iedereen uniek. Sterker nog, op je linker- en rechterhand leven zelfs verschillende soorten. Een microbiële vingerafdruk dus. 

Door handen te schudden wisselt je hand microben uit. Ziektekiemen krijgen zo geen kans. Sommige microben worden vast onderdeel van je je eigen ‘hand microbioom’ en zorgen zo voor extra diversiteit. En die diversiteit op je huid is heel belangrijk. Je huid microben houden microben van buitenaf tegen. Ze zijn dus de eerste vorm van afweer en houden je huid gezond. Hoe meer soorten je huid bevat, hoe beter. 

Een krioelende massa van micro-organismen kruipt op dit moment over je lijf. Ze zorgen voor immuniteit.

Op je handen bevinden zich 150 soorten bacteriën en dertig soorten schimmels. Sommige microben zijn zo klein dat ze een miljoen keer op de punt van een naald passen, maar ze zijn onmisbaar voor je immuunsysteem.

,,Onder microben vallen naast bacteriën en schimmels ook gisten, virussen, microdiertjes en micro-algen’’,
zegt Jasper Buikx, microbioloog bij Artis-Micropia, het Amsterdamse museum waar de onzichtbare wereld van micro-organismen wordt onderzocht en tentoongesteld.

,,Micro-organismen zorgen dat onze huid soepel blijft, houden de vochtigheidsgraad op peil en – het belangrijkste – zorgen voor de eerste afweer tegen bacteriën en virussen van buitenaf.’’

Sla niet door in hygiëne, zeg nee tegen handgel, zeg nee tegen corona, zeg ja tegen af en toe handen wassen met of zonder zeep

Iedereen heeft een unieke samenstelling van microben. Die is nog persoonlijker dan een vingerdruk. ,,Zelfs de organismen op je linkerhand zijn anders dan die op je rechterhand’’, zegt de onderzoeker. Wat gebeurt er wanneer je iemand een hand geeft? Buikx: ,,Dan wissel je microben uit. Dat is niet erg, het is een verrijking. Daarbij herkennen jouw lichaamseigen micro-organismen de virussen, bacteriën en andere microben die niet thuishoren op jouw lichaam. Door beschikbare plekken te bezetten, voedingsbronnen op te eisen en zelfs afweerstoffen te produceren, houden jouw microben vreemdelingen buiten de deur.‘’

“Diversiteit zal ons redden, niet de angst voor microben”
Bart Maes

Handgels met pomp of zonder pompje redden ons niet van een virus en ook niet tegen Corona virus.

Volgens microbioloog Dr. Buikx is het dan ook niet nodig om in normale omstandigheden desinfecterende gel te gebruiken. Ook bij het corona virus lijkt het effect van een handgel beperkt. ”Zo’n middel ‘redt’ ons niet van een virus als corona. Sommige ontsmettende goedjes bevatten bacteriedodende stoffen, maar we hebben hier te maken met een virus. En dankzij ons eigen microbioom en afweersysteem hebben we een dergelijk stofje niet nodig. Het kan zelfs schadelijk zijn. De bacteriedodende stofjes in de gels tasten onze lichaamseigen, beschermende bacteriën namelijk ook aan. Daarnaast kan bij langdurig intensief gebruikmaken van een bacteriedodende gel, zowel bij de ziekteverwekkende als lichaamseigen bacteriën, resistentie voor dergelijke stofjes ontstaan. De stap naar antibiotica-resistentie is dan klein.”

,,We moeten wat meer op ons eigen microbioom immuunsysteem vertrouwen en volwassener omgaan met microben. Het is niet nodig om constant het lichaam en de omgeving – zoals de woning – te ontsmetten. ‘’ 

Water en zeep blijft het devies, geen handgels kopen

Covid-19 houdt niet van water en een beetje zeep. De microbioloog Buickx vergelijkt onze handen met de Rocky Mountains. ,,Als je van heel dichtbij naar de huid op je handen kijkt, lijkt het op een hooggebergte met toppen en dalen. Als jij iets of iemand aanraakt, komen de nieuwe microben terecht op de top van zo’n ‘berg’. Jouw lichaamseigen microben zitten veilig verstopt in het dal. Tijdens het reinigen van de handen verdwijnen de ‘hooggelegen microben’ het eerst. Dat zijn meteen de microben die je weg wil hebben. Om deze te verwijderen is geen desinfecterende gel nodig. Dat lukt ook met water en desnoods een beetje gewone zeep.’’

Covid-19: Vervang desinfecterende handgels door zeep, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie.

Met de COVID-19-uitbraak moedigen experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) iedereen aan om regelmatig hun handen te wassen.  Niet om desinfecterende handgels te gebruiken. Ziektekiemen zoals corona (covid-19) hebben meer kans bij overdreven gebruik van handgels.